Nhà lưu niệm số 48 phố Hàng Ngang

Nhà 48 Hàng Ngang, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, thuộc phường Hàng Đào, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Mặt sau của ngôi nhà mang biển số 35 Hàng Cân.

Ngôi nhà 48 Hàng Ngang vốn là nhà của cụ Trịnh Phúc Lợi (hiệu tơ lụa Phúc Lợi) được xây theo lối cổ gồm 2 tầng. Sau khi được thừa kế ngôi nhà từ người cha, ông bà Trịnh Văn Bô đã sửa sang theo lối kiến trúc hiện đại gồm 4 tầng, tầng 1 là cửa hàng bán tơ lụa, tầng 2 và 3 là các phòng dùng để tiếp khách, phòng ăn, phòng ngủ, tầng 4 chủ yếu làm kho chứa hàng.

Nằm giữa khu buôn bán sầm uất, khách hàng ra vào nhộn nhịp, từ trên tầng 4 có thể quan sát động tĩnh cả một khu vực rộng lớn từ chợ Đồng Xuân đến ngã tư Hàng Đào, nhà 48 Hàng Ngang rất phù hợp với hoạt động bí mật của Đảng. Hơn nữa, gia đình ông bà Trịnh Văn Bô là một gia đình yêu nước, đã được giác ngộ cách mạng từ lâu và trở thành một cơ sở tin cậy của Đảng trong nội thành Hà Nội, vì vậy, Thành uỷ Hà Nội chọn nơi đây làm nơi ở và làm việc của các đồng chí Trung ương Đảng trước Cách mạng tháng Tám. 

Tại tầng 2 của ngôi nhà, phòng ăn của gia đình trước đây được dùng làm phòng họp của Chủ tịch Hồ Chí Minh với các đồng chí trong Thường vụ Trung ương Đảng. Giữa phòng là chiếc bàn gỗ hình chữ nhật, 8 chiếc ghế tựa bọc nỉ xanh, phủ vải trắng. Tại đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trì cuộc họp Ban Thường vụ Trung ương Đảng để chuẩn bị cho việc ra mắt Chính phủ lâm thời vào ngày 2/9/1945. 

Căn phòng nhỏ Chủ tịch Hồ Chí Minh ở rộng khoảng 20m2, đồ đạc rất đơn giản. Ở phía trong kê một chiếc bàn tròn, đường kính 1m, một chiếc ghế bành có lưng tựa cao bọc vải trắng, góc bên đặt một chiếc đi văng, một chiếc tủ gỗ màu cánh gián. Gần cửa là chiếc giường vải xếp để Bác nằm. Chính tại căn phòng nhỏ bé này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khởi thảo bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hoà.

Thông với phòng ở của Bác là phòng khách ở phía ngoài, rộng chừng 50m2, có cửa kính, cửa chớp, rèm lụa trắng. Giữa phòng khách trải tấm thảm len hoa rộng 20m2, kê một bộ xa lông tiếp khách. Qua hành lang ở tầng 2 có một phòng rộng 60m2 là nơi Bác thường làm việc với các đồng chí Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Võ Nguyên Giáp, Lê Đức Thọ…

Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh về cõi vĩnh hằng, ngôi nhà 48 Hàng Ngang đã trở thành một di tích cách mạng ở Thủ đô. Tại đây, ngoài phần lưu niệm gắn với Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo Đảng trong những ngày đầu Cách mạng Tháng Tám còn có một phòng lớn (tầng 1) trưng bày hình ảnh, tư liệu “Bác Hồ với Thủ đô Hà Nội”.

Tại 48 Hàng Ngang hiện còn lưu giữ khá đầy đủ những đồ dùng liên quan đến sự kiện Bác viết Tuyên ngôn độc lập, gồm có bàn ghế, tủ đựng tài liệu, bộ xa lông, đi văng, một máy chữ Bác dùng để đánh bản Tuyên ngôn độc lập, một micro Bác đọc Tuyên ngôn độc lập… Phòng trưng bày “Bác Hồ với thủ đô Hà Nội” còn nhiều hiện vật, hình ảnh giới thiệu cuộc sống giản dị của Bác và tình cảm của nhân dân Thủ đô đối với Bác.

Di tích 48 Hàng Ngang đã được xếp hạng cấp Quốc gia năm 1979, là một trong hệ thống chi nhánh Bảo tàng Hồ Chí Minh.