Gánh hàng rong - nơi lưu giữ phần “hồn” Hà Nội xưa

Hà Nội nếu thiếu đi hàng rong, sẽ là thiếu đi cả một nét văn hóa, một phần hồn cốt, một sự lắng đọng rất riêng

Hàng rong nơi phố cổ: Níu chút Hà Nội xưa, giữ chút Hà Nội nay

Nhắc tới Hà Nội, xin đừng chỉ nhắc tới những điều hiện đại và sầm uất. Đúng là thành phố này đang ngày một “lớn lên”, nhưng phảng phất đâu đó vẫn có những điều xưa cũ và cổ kính đan xen.

Hà Nội không chỉ có những tòa nhà chọc trời và lấp lánh, mà còn có mái ngói đỏ đầy rêu phong hoài niệm. Bên cạnh những người trẻ năng động, còn là nụ cười móm mém phúc hậu của các cụ già bên những nét nhà nhỏ nơi phố cổ. Và kế bên những cửa hiệu lấp lánh sang trọng, là những gánh hàng rong bền bỉ, tần tảo.

Đó là những điều không thể tách rời, tạo nên cho nơi đây một “âm hưởng” rất riêng, tưởng chừng đối lập nhưng lại hài hòa đến không tưởng: Mạnh mẽ nhưng dịu dàng, hiện đại nhưng lại cổ kính.

Chính những gánh hàng rong đã mang lại một vẻ đẹp rất riêng cho nơi đây: Vừa mạnh mẽ, vừa bền bỉ lại hết sức xưa cũ

Sẽ chẳng thể thấy được ở một nơi nào khác – ngoài quận Hoàn Kiếm – hình ảnh của các cô, các bà với đôi gánh hàng rong cong cong trên đôi vai gầy hay những xe hàng rong đầy ắp những món đồ xiêu vẹo đi trong ngõ nhỏ, phố nhỏ. Những thức quà trên đôi quang gánh ấy cũng rất đặc sắc, được phân theo buổi. Từ những chõ xôi nóng hổi, thoăn thoắt đôi tay khéo léo gói từng đùm, từng bọc vào trong chiếc lá chuối xanh rì, rưới nhẹ chút mỡ hành ngầy ngậy, cho đến gánh phở, bún mọc nước trong veo, thơm phức bốc khói nghi ngút trong sáng mùa đông lành lạnh đều được sắp xếp gọn ghẽ trên những gánh hàng đầy ắp.

Qua bữa sáng tinh tế “rất Hà Nội”, thức quà trưa với xôi chè, bún đậu, chút thức quả theo mùa lại xuất hiện trên khắp các tuyến phố của khu phố cổ. Chẳng phải đùa, nhưng đúng là người ta có thể tìm thấy “cả Hà Nội” trên những đôi vai gầy tần tảo ấy.

Đặc sắc nhất, chắc phải kể đến những thức quà “vui” vào buổi chiều. Trứng vịt lộn, cốm làng vòng, trứng gà ngải cứu, bánh đúc nóng cho đến bát cháo sườn sụn vừa miệng sần sật thơm phức. Lượn một vòng quanh phố cổ, có lẽ chiếc bụng đói giờ tan tầm sẽ được “lấp đầy” bởi vô số món ngon đậm chất Hà Nội.

Nhắc đến gánh hàng rong Hà Nội, sẽ chẳng thể nào bỏ qua được văn hóa “ẩm thực gánh” – khi thức quà được bày trí đẹp mắt và gọn ghẽ trên đôi quang gánh hay chiếc xe đạp cũ – được những người bán cần mẫn, từ từ đẩy đưa đi khắp chốn, mang đến cho du khách sự thích thú, mang đến cho thực khách bữa ăn ngon

Điều lạ nhất tôi thấy ở Việt Nam: Văn hóa “gánh”

Rất nhiều người nước ngoài đến với Việt Nam đều đã ngạc nhiên với những gánh hàng rong trên khắp các tuyến phố nho nhỏ. Họ gọi đó là “văn hóa gánh”.

Kể cả những “tay mơ” nhất cũng có thể nhận ra: Hàng rong Hà Nội đẹp theo mùa. Theo thời gian, những gánh hàng như khoác lên mình chiếc áo mới.

Mùa xuân, người ta bận mơ về những gánh hàng hoa. Hình ảnh những cành đào e ấp dịu dàng tựa như sự duyên dáng, ngập tràn hương vị Tết của Hà Nội. Bước chân vào hàng Mã, hàng Gà, thì càng tiến đến những ngày Tết, sự vội vã trên gánh hàng ngày một rõ rệt. Gánh ô mai, gánh quà Tết như hòa quyện vào sự nhộn nhịp của phố thị. Ai cũng muốn nhanh hơn, bán nốt chỗ hàng để về với gia đình.

Sang đến mùa hạ, giữa trưa hè oi bức, những gánh hoa dần được thay thế bằng gánh chè đỗ đen, tào phớ và dừa nhỏ mát lành. Bát tào phớ được ngâm với bông hoa nhài tinh khôi, sóng sánh nước đường, bên trên là những lớp đậu mỏng nhẹ tênh bồng bềnh như mây. Múc một thìa nhỏ đưa vào miệng mà không khỏi khoan khoái, sung sướng vì sự mát lành tinh tế ấy như lan tỏa đi khắp cơ thể.  

Từ thủa bé cho đến lúc đã lớn khôn, tôi vẫn đam mê với những xe tào phớ dạo. Chút nước đường ướp hương nhài, lát tào phớ trắng mềm mịn cho đến chút dừa khô giòn sần sật,… tất cả như hòa quyện và tạo nên một tổng thể hoàn hảo, bất kể hạ hay thu.

Vắt nửa mình sang thu, Hà Nội như dịu dàng hơn với những gánh hoa sen thơm tinh khiết, dịu dàng e ấp như cô thiếu nữ tuổi đôi mươi. Thu vào sâu hơn một chút nữa, những gánh cốm làng vòng xanh rì, gánh hồng đỏ bắt mắt, thị vàng ươm thơm phức bắt đầu được các cô, các bà phủ tỏa hết các tuyến phố. Thật thú vị biết bao, khi được ngồi trên góc phố nhỏ Hà Nội, hít hà hương thị phảng phất, đưa tay nhón nhè nhẹ một nhúm cốm đưa vào miệng, thưởng thức thứ tinh túy của trời đất lan tỏa qua thứ quà vui ấy.

Còn vào những tối mùa đông giá rét, khi mọi người đều bắt đầu khoác lên mình chiếc áo ấm, thì những gánh khoai, ngô nướng thơm lừng hay bát phở đêm nóng hổi như khiến con người ta sung sướng ra vài phần. Hít hà cái hơi ấm, xoa hai lòng bàn tay, ngồi xích vào nhau thêm một chút, đủ để cảm nhận được nét rất riêng của đông Hà Nội. Rồi những cô thiếu nữ thì ùa ra những gánh hàng hoa cúc họa mi trắng muốt, tinh khôi tựa mây trời.  

Chính những đóa hoa cúc họa mi này đã tạo nên sự dịu dàng cho Hà Nội. Bất cứ ai đến mảnh đất kinh kì vào khoảng thời gian nhũng đóa hoa này bung nở, thì sẽ đều cảm thấy lòng an yên

Khi hỏi một người bạn nước ngoài về lý do mà anh chọn Hà Nội chứ không phải các thành phố khác, tôi đã nhận về một câu trả lời bất ngờ: Nơi đây có được sự dịu dàng và an yên hiếm có. Chẳng phải là sự hiện đại hay xa hoa, mà chính là những điều bình dị, xưa cũ và nhuốm màu thời gian. Thứ khiến người ta như được ôm ấp, vỗ về sau một ngày mệt mỏi trong vòng xoáy của cuộc đời.

Nhưng lạ kì thay, bạn sẽ chỉ cảm nhận được một “Hà Nội đúng nghĩa” ở quận Hoàn Kiếm. Phố nhỏ đường nhỏ, những con người có chút gì đó kiêu kì và lạnh lùng, nhưng khi đủ yêu và đủ hiểu, người ta mới nhận ra đó là một khí chất rất riêng của người Hà Nội. Ngồi trong một quán cà phê nhỏ, ngắm sự đông đúc của phố thị, ăn thức quà ngon trên gánh hàng rong, lúc đó, bạn mới thật sự cảm nhận được Hà Nội!

Hơn cả một thức quà, một bó hoa, điều người ta yêu ở những gánh hàng rong chính là sự thân thuộc và yên bình dung dị.

Quên đi gánh hàng rong, là quên đi một phần “hồn” của Hà Nội

Trong kí ức và tâm hồn của những người con Hà Nội, gánh hàng rong như một giá trị vững bền, in dấu ấn rất sâu đậm vào trong tâm tưởng, êm đềm và mơ mộng như một khúc ru cũ. Để mỗi lần được nghe lại, được cảm nhận lại, đều có cảm giác được trở về nhà. Có thể nói, Hà Nội xưa đang dần hiện lên bên cạnh những bước chân, tiếng rao vang phố nhỏ, khiến ai đi xa cũng nhớ quay quắt những gánh hàng rong vỉa hè Hà Nội.

Phải chăng, những hàng rong ấy đang giúp ta tìm thấy chút gì đó thân quen trong cuộc sống lắm những lo toan này? Như người ta vẫn nói, Hà Nội là thành phố của những giấc mơ. Người ta mơ về Hà Nội như một nơi để đổi đời, lung linh và rực rỡ. Thế nhưng, ít người biết được, sau những phồn hoa ấy, Hà Nội cần những gánh hàng rong để không trở nên phai mờ và lạc lõng.