Lễ hội đền Bạch Mã

Đền Bạch Mã ở số 76 phố Hàng Buồm, phường Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Đền thờ thần Long Đỗ, được xây dựng từ năm 865 đời nhà Đường. Năm 1010, Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Đại La, định đắp thành nhưng nhiều lần thành đắp lên đều bị đổ. Vua cho người đến đền Bạch Mã cầu khấn thần Long Đỗ thì thấy ngựa trắng từ trong đền đi ra, đi một vòng từ đông sang tây, đi đến đâu để lại dấu chân đến đó, rồi trở lại đền và biến mất. Vua sai người lần theo vết chân ngựa trắng lập đồ án xây thành, quả nhiên thành được xây xong và đứng vững. Thần Long Đỗ có công giúp Vua xây thành, Vua bèn cho sửa lại đền thờ và phong thần Long Đỗ là “Quốc đô Thăng Long thành hoàng đại vương”. Đền là một trong tứ trấn kinh thành Thăng Long xưa. 

Lễ hội đền Bạch Mã gắn liền với lễ tiến Xuân Ngưu (lễ hội dâng trâu mùa xuân) của đất Thăng Long. Nghi lễ này có ý nghĩa là tống tiễn mùa đông và đón nhận mùa xuân. Nhưng trong thực tế sản xuất thì con trâu còn là "đầu cơ nghiệp", là sức kéo cơ bản trong nông nghiệp nên rước trâu còn có ý nghĩa khuyến nông. Như vậy lễ tiến Xuân Ngưu vào ngày lập xuân là một phong tục vừa có tính nghi thức cung đình lại vừa có tính tín ngưỡng dân gian của Kinh thành Thăng Long. 

Theo các cụ cao niên, từ xa xưa lễ hội đền Bạch Mã thường có đám rước trên 500 người đi từ đền Bạch Mã qua Mã Mây, đền Bà Kiệu, vòng quanh hồ Hoàn Kiếm, tới Hàng Đào rồi trở về đền Bạch Mã. 

Thời gian mở hội vào hai ngày 12 và 13 tháng Hai âm lịch hàng năm. Địa điểm: tại đền Bạch Mã 76 phố Hàng Buồm, phường Hàng Buồm và một số tuyến phố lân cận, khu vực hồ Hoàn Kiếm (tượng đài Lý Thái Tổ). Quy mô của lễ hội dự kiến 5 năm tổ chức lớn một lần do quận Hoàn Kiếm trực tiếp chỉ đạo, bắt đầu từ năm 2010, sau đó tiếp theo là các năm 2015, 2020... Những năm lẻ, lễ hội có quy mô nhỏ hơn do phường Hàng Buồm thực hiện.